In het boeddhisme worden begeerte, agressie en onwetendheid ook wel de drie vergiften genoemd omdat ze ons geluk vermoorden. Je hebt waarschijnlijk zelf ervaren dat je ongelukkig wordt als verslaving, woede, depressieve gevoelens of andere heftige emoties zich in je leven voordoen. Maar hoe vermoorden ze je geluk precies en hoe kan je dit voorkomen?
Het zijn niet de emoties zelf die ons ongelukkig maken. In hun ruwe vorm – voordat we ermee worstelen en voordat ons denken zich ermee gaat bemoeien – zijn het slechts gewaarwordingen of soorten energie. Ze zijn in wezen niet goed of slecht. Het destructieve aspect van deze emoties is niet de gewaarwording zelf, maar wel wat we ermee doen.
Als deze gevoelens opkomen, zijn er een aantal manieren waarop we geneigd zijn te reageren. Eén ervan is ons afreageren, fysiek of verbaal. Een andere manier is het onderdrukken van deze emoties, door jezelf te verdoven of af te leiden. Een veelvoorkomende derde reactie is verstrikt raken in een bepaald verhaal dat vaak verwijten en beschuldigingen bevat. Al deze reacties ontstaan doordat we het ongemakkelijke gevoel dat de energie ons geeft niet kunnen verdragen en eraan proberen te ontsnappen. En juist dat veroorzaakt meer onvrede, pijn en verdriet.
Iedereen heeft deze gewoonten om weg te bewegen van intense, onprettige gevoelens. Je hoeft jezelf of anderen hiervoor niets te verwijten. Wel kunnen we deze gewoonten veranderen. Het allerbelangrijkste is dat we ons bewust zijn van onze emoties, dat je weet wat er in je leeft.
Van zodra je deze emoties opmerkt, kan je kiezen om je onbehulpzame gewoonten te versterken of te beperken. Door regelmatig te mediteren worden we ons bewuster van alles wat zich in onze geest afspeelt, van de mentale onderstroom die doorgaans ongemerkt blijft tijdens onze drukke dagelijkse bezigheden. Door te mediteren vangen we iets van de gloeiende gedachten en subtiele emoties op die, als we ze niet opmerken, escaleren voor we ze goed en wel doorhebben.
Als we ons eenmaal bewust zijn van deze verstorende emoties, kunnen we de volgende stap zetten: voelen wat we voelen. Dit klinkt eenvoudig, maar voor veel mensen is dit een behoorlijke uitdaging. Voelen wat je voelt, is een oefening waarbij je geleidelijk vooruitgang boekt. Je start best met fysieke gewaarwordingen. Merk op hoe je lichaam voelt: warmte, koude, pijn, jeuk, plekken waar je gespannen of ontspannen bent. Vervolgens ga je na in wat voor stemming je bent. Is je geest rustig of springen je gedachten als een aapje van de ene associatie naar de andere? Welke emoties merk je op? Het is hierbij belangrijk dat je je nieuwsgierig en open bent, en niet oordelend. Het kan gebeuren dat er pijnlijke herinneringen of heftige, onprettige emoties omhoogkomen als we onszelf toestaan te voelen wat we voelen. Dat is te verwachten en op zich geen probleem, maar wees zacht en doe de oefening zo veel mogelijk in een sfeer van aanvaarding. Wees dus vriendelijk aanwezig in je lichaam. Komt er een heftige emotie omhoog, dan kan het voor ontspanning zorgen als je zakt in je lichaam, je aandacht richt op waar je nu bent, vriendelijk bent en je bewust blijft van wat er gebeurt.
Door jezelf steeds vaker toe te staan te voelen wat je voelt, leer je meer te ontspannen in deze ongemakkelijke gevoelens. En opmerkelijk: hoewel deze emoties ook lijden en pijn veroorzaken, is de basisenergie ervan zelf als een oneindige bron van creatieve kracht, vol levenslust en vitaliteit. Niet iets waar je vanaf wilt!
Ben je aandachtig aanwezig bij de (fysiek voelbare) energie zelf, zonder je naar buiten toe af te reageren of haar te onderdrukken, dan vind je wijsheid en compassie in de basisenergie. Agressie heeft de kwaliteiten van helderheid en precisie in zich, begeerte gaat gepaard met het vermogen om je te verbinden met de details van het leven en onwetendheid transformeert in zijn vrije vorm naar de open, ongeconditioneerde ruimte die alles doordringt en alles kan omvatten.
De verwarring en de wijsheid komen altijd tegelijkertijd op, en je moet dan ook niet proberen je te ontdoen van je heftige emoties, want daarmee zou je een schat aan wijsheid verliezen. Wel is het helpend om via meditatie te leren om niet verstrikt te geraken in je gedachten over je emoties en om te leren voelen wat je voelt, zodat je je emoties in beheer neemt en de basisenergie ervan zich kan tonen in haar inherente wijsheid en vitaliteit.
